Các cường quốc vũ trụ phối hợp "săn" tiểu hành tinh khổng lồ apophis bay sát trái đất!

[Dũng Đỗ]

Một sự kiện thiên văn cực kỳ hiếm gặp đang được giới khoa học vũ trụ toàn cầu chờ đón với sự chuẩn bị kỹ lưỡng: vào ngày 13 tháng 4 năm 2029, tiểu hành tinh khổng lồ có tên Apophis sẽ bay sượt qua Trái Đất ở khoảng cách chỉ khoảng 32.000 km – gần hơn cả quỹ đạo của các vệ tinh địa tĩnh. Cơ hội ngàn năm có một này đã thúc đẩy một nỗ lực khoa học quốc tế quy mô lớn, với các cơ quan vũ trụ hàng đầu của Mỹ (NASA), châu Âu (ESA) và Nhật Bản (JAXA) đang lên kế hoạch phối hợp một "hạm đội" tàu vũ trụ để "đuổi theo" và nghiên cứu Apophis, nhằm thu thập dữ liệu quý giá cho mục tiêu phòng thủ hành tinh.

Apophis: Mối đe dọa tiềm ẩn và cơ hội khoa học vàng

Được phát hiện vào năm 2004, Apophis từng gây xôn xao dư luận khi các tính toán ban đầu cho thấy có tới 2,7% khả năng va chạm với Trái Đất vào năm 2029. Với kích thước ước tính dài tới 450 mét, một vụ va chạm như vậy đủ sức gây ra thiệt hại trên quy mô cả một lục địa. May mắn thay, các quan sát sau đó đã loại trừ hoàn toàn khả năng này, khẳng định Apophis sẽ bay qua hành tinh chúng ta an toàn.

Tuy nhiên, chính khoảng cách cực gần của lần tiếp cận này lại biến nó thành một cơ hội khoa học vô giá. Việc nghiên cứu cấu trúc, thành phần và cách Apophis phản ứng khi chịu tác động lực hấp dẫn mạnh từ Trái Đất (có thể gây ra những thay đổi nhỏ về quỹ đạo, địa chất bề mặt và thậm chí là các cơn "động đất" bên trong tiểu hành tinh) sẽ cung cấp những hiểu biết quan trọng để đối phó với hàng nghìn tiểu hành tinh có kích thước tương tự, tiềm ẩn nguy hiểm nhưng chưa được phát hiện trong Hệ Mặt Trời.

Hạm đội tàu vũ trụ "săn" Apophis

Để tận dụng tối đa cơ hội này, một loạt tàu vũ trụ đang được lên kế hoạch để gặp gỡ Apophis. Tiên phong là tàu OSIRIS-APEX của NASA. Đây chính là tàu vũ trụ OSIRIS-REx nổi tiếng đã lấy mẫu thành công từ tiểu hành tinh Bennu và mang về Trái Đất năm 2023. Ngay sau khi thả khoang chứa mẫu vật, con tàu đã được điều hướng để thực hiện nhiệm vụ mới: đón đầu Apophis. OSIRIS-APEX sẽ bắt đầu quan sát Apophis từ đầu tháng 4/2029 và sẽ "bay kèm" tiểu hành tinh này trong hơn một năm để lập bản đồ chi tiết bề mặt, thậm chí thực hiện thao tác dùng động cơ đẩy để thổi vật chất bề mặt nhằm nghiên cứu lớp bên dưới (thí nghiệm STIR).

ESA cũng đóng góp sứ mệnh RAMSES (Rapid Apophis Mission for Space Safety), dự kiến gặp Apophis sớm hơn, vào tháng 2/2029 và đồng hành ít nhất 6 tháng. RAMSES đặc biệt ở chỗ sẽ triển khai hai vệ tinh siêu nhỏ (CubeSat): một dùng radar xuyên đất để thăm dò cấu trúc bên trong, chiếc còn lại có thể sẽ đặt một máy đo địa chấn lên bề mặt Apophis.

Ngoài ra, sứ mệnh DESTINY+ của JAXA (dự kiến phóng năm 2028) cũng có thể cung cấp những hình ảnh đầu tiên về Apophis vào đầu năm 2029 trong quá trình bay ngang qua.

Hợp tác quốc tế vì mục tiêu chung

Để đảm bảo các sứ mệnh không "dẫm chân" lên nhau và tối ưu hóa dữ liệu khoa học thu thập được, đại diện các cơ quan vũ trụ và các nhà khoa học đã có một cuộc họp quan trọng tại Đại học Tokyo từ ngày 7 đến 11 tháng 4 vừa qua. Mục tiêu là chia sẻ kế hoạch, phối hợp hoạt động quan sát và tránh các va chạm không mong muốn giữa các tàu vũ trụ khi cùng tiếp cận Apophis. Như nhà nghiên cứu Patrick Michel (thành viên dự án RAMSES) nhấn mạnh, đây là nỗ lực hợp tác khoa học thuần túy vì mục tiêu chung là hiểu biết và bảo vệ Trái Đất, "không ai là người thắng hay thua".

Sự kiện Apophis bay gần Trái Đất năm 2029 hứa hẹn sẽ là một "bữa tiệc" khoa học thực sự, mang lại những dữ liệu chưa từng có về bản chất của các tiểu hành tinh gần Trái Đất và củng cố năng lực phòng thủ của nhân loại trước các mối đe dọa tiềm ẩn từ không gian.