Bộ xương 4,4 triệu năm tuổi hé lộ cách con người học đi bằng hai chân

[Bùi Minh Nhật]

Một trong những câu hỏi lớn nhất về nguồn gốc loài người là: khi nào tổ tiên chúng ta rời khỏi cây để bước đi bằng hai chân?

Câu trả lời có thể nằm trong bộ xương hóa thạch của một cá thể cái tên là Ardi, sống cách đây 4,4 triệu năm ở Ethiopia. Phát hiện này không chỉ có tuổi đời lâu hơn “Lucy” biểu tượng của ngành nhân chủng học hơn một triệu năm, mà còn giúp giới khoa học hiểu rõ hơn quá trình tiến hóa khiến con người khác biệt với loài vượn.

Bước ngoặt từ leo trèo sang đi thẳng​

Ardi thuộc loài Ardipithecus ramidus, được khai quật lần đầu vào năm 1994 tại sa mạc Ethiopia. Dù chỉ là một bộ xương không hoàn chỉnh, nhưng Ardi là hominin cổ xưa nhất từng được tìm thấy, mang trong mình sự pha trộn kỳ lạ giữa đặc điểm giống vượn và đặc điểm giống người hiện đại.

Nhóm nghiên cứu do Thomas Prang (Đại học Washington, St. Louis) dẫn đầu phát hiện rằng Ardi vừa có thể đi thẳng trên mặt đất, vừa có thể leo cây. Ngón chân cái của cô vẫn đủ linh hoạt để bám vào cành, nhưng các bộ phận khác như xương cổ chân, xương chậu và nền sọ cho thấy sự thích nghi rõ ràng với việc di chuyển bằng hai chân.

Đặc biệt, xương cổ chân của Ardi nằm ở vị trí trung gian giữa vượn và người. Nó giúp chuyển trọng lượng từ cẳng chân xuống bàn chân và duy trì thăng bằng, cho phép cô bước đi mà không ngã ngửa ra sau một đặc điểm quan trọng trong tiến hóa hai chân.

Dấu ấn tiến hóa định hình con người​

Khi so sánh cấu trúc bàn chân của Ardi với các loài vượn châu Phi và người hiện đại, các nhà khoa học nhận thấy ròng rọc xương gót chân của cô rộng tương đương với người, giúp tăng khả năng chịu lực và đẩy cơ thể về phía trước khi di chuyển. Điều này chứng tỏ Ardi đã có cơ chế bước đi hiệu quả hơn so với vượn, dù vẫn giữ được khả năng leo trèo linh hoạt.

Theo Prang, phát hiện này mâu thuẫn với giả thuyết trước đây cho rằng tổ tiên chung của người và tinh tinh chỉ sống trên cây. Thay vào đó, Ardi cho thấy loài người tiến hóa từ một tổ tiên vừa biết leo, vừa biết đi, một dạng “chuyển tiếp” giữa cuộc sống trên cây và dưới đất.

“Bàn chân của Ardi không hoàn toàn giống vượn châu Phi, mà mang nhiều nét tiến hóa đặc trưng của người,” nhóm nghiên cứu viết. “Đây là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy khả năng đi bằng hai chân đã bắt đầu hình thành sớm hơn nhiều so với chúng ta từng nghĩ.”

Từ những cành cây cao xuống mặt đất, tổ tiên của chúng ta đã từng bước rèn giũa đôi chân để thích nghi và chính bước chuyển này đã mở ra hành trình tiến hóa khiến con người trở thành sinh vật đứng thẳng duy nhất trên Trái đất. (Popsci)