Hoàng Anh
Writer
Sân bay Svalbard (Na Uy), cửa ngõ hàng không thương mại gần Bắc Cực nhất thế giới, đang đối mặt với một mối đe dọa hiện hữu nghiêm trọng: nền móng đất đóng băng vĩnh cửu (permafrost) mà nó được xây dựng trên đó đang tan chảy với tốc độ đáng báo động do tác động của biến đổi khí hậu. Tình trạng này đang gây mất ổn định cho đường băng và các công trình, đặt ra nguy cơ sân bay này có thể "biến mất" trong tương lai.
Từ nền móng vững chắc đến nguy cơ sụp đổ
Nằm cạnh khu dân cư Longyearbyen trên quần đảo Svalbard xa xôi của Na Uy, cách đất liền khoảng 800km về phía Nam, sân bay Svalbard với đường băng dài 2.300 mét được xây dựng vào đầu những năm 1970. Khi đó, lớp đất đóng băng vĩnh cửu dày hàng mét bên dưới được coi là nền móng cực kỳ vững chắc. Nhưng không ai ngờ rằng, gần nửa thế kỷ sau, chính nền móng đó lại đang tan chảy.
Sự tan chảy của đất đóng băng vĩnh cửu đã trở thành vấn đề nghiêm trọng khắp Svalbard. Lớp đất, vốn đông cứng trong ít nhất hai năm liên tục, giờ đây ngày càng trở nên mềm yếu và kém ổn định. Nhiều ngôi nhà và công trình xây dựng trên nền móng này đang đối mặt nguy cơ sụp đổ. Đối với sân bay, tình trạng này đặc biệt nguy hiểm. Bà Ragnhild Kommisrud, quản lý sân bay, cho biết vào mùa hè, đội ngũ kỹ thuật phải kiểm tra đường băng một cách tỉ mỉ hàng ngày vì nguy cơ mặt đất bị sụt lún có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Sự mất ổn định này cũng làm gia tăng nguy cơ sạt lở đất và lở tuyết trong khu vực.
Vai trò không thể thiếu và nghịch lý lịch sử
Sân bay Svalbard là cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với cuộc sống của khoảng 2.500 cư dân trên quần đảo. Họ phụ thuộc gần như hoàn toàn vào đường hàng không để nhận các mặt hàng nhu yếu phẩm và kết nối với đất liền (di chuyển bằng tàu biển mất khoảng hai ngày và phụ thuộc thời tiết). Sân bay cũng là cửa ngõ đón lượng khách du lịch ngày càng tăng đến Svalbard để chiêm ngưỡng cực quang và khám phá Bắc Cực, với các chuyến bay thường xuyên của SAS và Norwegian Airlines.
Trớ trêu thay, lịch sử hình thành cộng đồng dân cư tại Svalbard lại gắn liền với hoạt động khai thác than đá – một trong những nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu toàn cầu, yếu tố giờ đây đang đe dọa chính sự tồn tại của cơ sở hạ tầng nơi đây.
Chuyển đổi năng lượng giữa băng giá
Tuy nhiên, Svalbard cũng đang nỗ lực thay đổi. Khu mỏ than lớn Sveagruva đã đóng cửa vào năm 2020. Nhà máy nhiệt điện than chính tại Longyearbyen cũng ngừng hoạt động vào năm 2023, được thay thế bằng nhà máy diesel có lượng phát thải carbon thấp hơn đáng kể. Đặc biệt, quần đảo này đang hướng tới việc vận hành một nhà máy điện khí sinh học (biogas) vào năm 2026, dự kiến sẽ cung cấp điện năng sạch cho cả sân bay. (Bôi đen 2) Bên cạnh đó, Svalbard cũng đã có một nhà máy điện mặt trời, có khả năng cung cấp điện liên tục trong suốt 4 tháng mùa hè khi mặt trời không lặn.
Câu chuyện về sân bay Svalbard là một ví dụ điển hình và đáng báo động về tác động trực tiếp của biến đổi khí hậu lên các cộng đồng và cơ sở hạ tầng ở vùng cực. Cuộc chiến chống lại sự tan chảy của băng vĩnh cửu để bảo vệ sân bay này cũng chính là cuộc chiến vì sự sinh tồn của cộng đồng dân cư nơi đây và là lời cảnh tỉnh về sự cấp bách của việc giảm phát thải khí nhà kính trên toàn cầu.
Từ nền móng vững chắc đến nguy cơ sụp đổ
Nằm cạnh khu dân cư Longyearbyen trên quần đảo Svalbard xa xôi của Na Uy, cách đất liền khoảng 800km về phía Nam, sân bay Svalbard với đường băng dài 2.300 mét được xây dựng vào đầu những năm 1970. Khi đó, lớp đất đóng băng vĩnh cửu dày hàng mét bên dưới được coi là nền móng cực kỳ vững chắc. Nhưng không ai ngờ rằng, gần nửa thế kỷ sau, chính nền móng đó lại đang tan chảy.
Sự tan chảy của đất đóng băng vĩnh cửu đã trở thành vấn đề nghiêm trọng khắp Svalbard. Lớp đất, vốn đông cứng trong ít nhất hai năm liên tục, giờ đây ngày càng trở nên mềm yếu và kém ổn định. Nhiều ngôi nhà và công trình xây dựng trên nền móng này đang đối mặt nguy cơ sụp đổ. Đối với sân bay, tình trạng này đặc biệt nguy hiểm. Bà Ragnhild Kommisrud, quản lý sân bay, cho biết vào mùa hè, đội ngũ kỹ thuật phải kiểm tra đường băng một cách tỉ mỉ hàng ngày vì nguy cơ mặt đất bị sụt lún có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Sự mất ổn định này cũng làm gia tăng nguy cơ sạt lở đất và lở tuyết trong khu vực.
Vai trò không thể thiếu và nghịch lý lịch sử
Sân bay Svalbard là cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với cuộc sống của khoảng 2.500 cư dân trên quần đảo. Họ phụ thuộc gần như hoàn toàn vào đường hàng không để nhận các mặt hàng nhu yếu phẩm và kết nối với đất liền (di chuyển bằng tàu biển mất khoảng hai ngày và phụ thuộc thời tiết). Sân bay cũng là cửa ngõ đón lượng khách du lịch ngày càng tăng đến Svalbard để chiêm ngưỡng cực quang và khám phá Bắc Cực, với các chuyến bay thường xuyên của SAS và Norwegian Airlines.
Trớ trêu thay, lịch sử hình thành cộng đồng dân cư tại Svalbard lại gắn liền với hoạt động khai thác than đá – một trong những nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu toàn cầu, yếu tố giờ đây đang đe dọa chính sự tồn tại của cơ sở hạ tầng nơi đây.
Chuyển đổi năng lượng giữa băng giá
Tuy nhiên, Svalbard cũng đang nỗ lực thay đổi. Khu mỏ than lớn Sveagruva đã đóng cửa vào năm 2020. Nhà máy nhiệt điện than chính tại Longyearbyen cũng ngừng hoạt động vào năm 2023, được thay thế bằng nhà máy diesel có lượng phát thải carbon thấp hơn đáng kể. Đặc biệt, quần đảo này đang hướng tới việc vận hành một nhà máy điện khí sinh học (biogas) vào năm 2026, dự kiến sẽ cung cấp điện năng sạch cho cả sân bay. (Bôi đen 2) Bên cạnh đó, Svalbard cũng đã có một nhà máy điện mặt trời, có khả năng cung cấp điện liên tục trong suốt 4 tháng mùa hè khi mặt trời không lặn.
Câu chuyện về sân bay Svalbard là một ví dụ điển hình và đáng báo động về tác động trực tiếp của biến đổi khí hậu lên các cộng đồng và cơ sở hạ tầng ở vùng cực. Cuộc chiến chống lại sự tan chảy của băng vĩnh cửu để bảo vệ sân bay này cũng chính là cuộc chiến vì sự sinh tồn của cộng đồng dân cư nơi đây và là lời cảnh tỉnh về sự cấp bách của việc giảm phát thải khí nhà kính trên toàn cầu.
