From Beijing with Love
Cháu đã lớn thế này rồi à. Lại đây chú ôm cái coi.
- Sử dụng chức năng
- Mục lục Xem nhanh
Apple đang đứng giữa lằn ranh đầy thách thức: vừa phải giữ vững vị thế tại quê nhà Mỹ, vừa phụ thuộc nặng nề vào đại công xưởng Trung Quốc. Trong khi CEO Tim Cook tuyên bố sẽ đẩy mạnh sản xuất iPhone tại Ấn Độ và mua chip từ nhà máy TSMC ở Arizona, câu hỏi đặt ra là liệu Apple có thực sự giảm được sự phụ thuộc vào Trung Quốc? Apple thưc sự đã "nghiện" Trung Quốc đến mức nào?
Apple không chỉ là một công ty sản xuất iPhone mà còn là một "ngọn lửa Prometheus" cho ngành công nghệ Trung Quốc, theo cách ví von của nhà báo Patrick McGee từ Financial Times. Kể từ năm 2008, Apple đã đào tạo hơn 28 triệu lao động tại Trung Quốc, con số vượt cả lực lượng lao động của bang California. Hàng năm, Apple đầu tư khoảng 55 tỷ USD vào quốc gia này, xây dựng hệ sinh thái sản xuất khổng lồ mà không nơi nào sánh kịp. Theo McGee, ảnh hưởng của Apple tại Trung Quốc thậm chí vượt xa Kế hoạch Marshall – chương trình tái thiết châu Âu sau Thế chiến II.
Điều này cho thấy Apple không chỉ sản xuất sản phẩm mà còn góp phần định hình nền công nghiệp công nghệ cao Trung Quốc.
Tuy nhiên, sự phụ thuộc này chính là "gót chân Achilles" của Apple. Hầu hết các linh kiện, dây chuyền lắp ráp và công nghệ cốt lõi đều nằm ở Trung Quốc. Theo một báo cáo từ Nikkei Asia, hơn 90% iPhone trên toàn cầu hiện vẫn được lắp ráp tại các nhà máy ở Trung Quốc, chủ yếu bởi Foxconn và Pegatron. Dù Apple đang mở rộng sản xuất sang Ấn Độ và Việt Nam, McGee nhấn mạnh rằng các quốc gia này vẫn phụ thuộc vào nguồn linh kiện từ Trung Quốc. Nếu chuỗi cung ứng tại Trung Quốc gặp sự cố, việc sản xuất iPhone tại Ấn Độ hay Việt Nam cũng sẽ bị đình trệ. Điều này cho thấy Apple khó có thể "thoát Trung" trong ngắn hạn.
Apple đang nỗ lực đa dạng hóa sản xuất để giảm rủi ro địa chính trị, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung ngày càng leo thang. Theo Reuters, Apple đã chuyển một phần sản xuất iPhone sang Ấn Độ, khoảng 25 triệu chiếc được sản xuất tại đây vào năm 2024 chủ yếu tại các nhà máy của Foxconn ở Tamil Nadu. Việt Nam cũng là một điểm đến quan trọng, sản xuất AirPods và một số linh kiện khác. CEO Tim Cook còn tuyên bố sẽ sử dụng chip từ nhà máy TSMC ở Arizona và sản xuất máy chủ tại Texas từ năm 2026, cho thấy nỗ lực đưa một phần chuỗi cung ứng về Mỹ.
Tuy nhiên, McGee cảnh báo rằng tốc độ đa dạng hóa này quá chậm so với những gì Apple từng đạt được ở Trung Quốc. Vào năm 2007, Apple bắt đầu sản xuất tại Trung Quốc từ con số 0 và chỉ mất 7 năm để đạt sản lượng 200 triệu iPhone mỗi năm. Trong khi đó, Ấn Độ mất đến 10 năm (từ 2017) để đạt con số 25 triệu iPhone, chỉ bằng 1/10 tốc độ của Trung Quốc. Lý do chính nằm ở năng lực sản xuất vượt trội của Trung Quốc với các công ty như BYD, Luxshare, Goertek và Wingtech tạo nên một “chuỗi cung ứng đỏ” (red supply chain) mạnh mẽ, đáp ứng nhanh chóng mọi yêu cầu của Apple. Theo Bloomberg, Trung Quốc có lợi thế về cơ sở hạ tầng, lực lượng lao động lành nghề và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp mà Ấn Độ hay Việt Nam chưa thể sánh bằng.
Một trong những thách thức lớn nhất của Apple là làm thế nào để rời khỏi Trung Quốc mà không gây căng thẳng với Bắc Kinh. McGee mô tả tình huống này như một cuộc “bỏ đi nhưng không được chạy”. Nếu Apple công khai chuyển sản xuất sang Ấn Độ hay Việt Nam, họ có thể đối mặt với sự trả đũa từ chính phủ Trung Quốc, từ việc hạn chế xuất khẩu linh kiện đến việc mất lòng người tiêu dùng Trung Quốc – thị trường chiếm khoảng 18% doanh thu Apple. Ngược lại, nếu di chuyển quá chậm, Apple sẽ tiếp tục bị kẹt trong sự phụ thuộc vào Trung Quốc, đặc biệt khi các công ty nội địa như Huawei và Xiaomi đang chiếm lĩnh thị phần tại đây.
Bắc Kinh còn giữ một lá bài quan trọng: Apple là “con bài thương lượng” trong các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung. McGee nhấn mạnh rằng chính phủ Trung Quốc có ảnh hưởng lớn hơn đến hoạt động hàng ngày của Apple so với Washington. Ví dụ, các yêu cầu kiểm duyệt ứng dụng trên App Store tại Trung Quốc hay việc Apple phải hợp tác với các công ty địa phương như Luxshare để sản xuất Vision Pro cho thấy sự kiểm soát chặt chẽ của Bắc Kinh. Theo South China Morning Post, Trung Quốc đã sử dụng các biện pháp như kiểm tra thuế hoặc hạn chế xuất khẩu vật liệu hiếm để gây áp lực lên các công ty nước ngoài, Apple không phải ngoại lệ.
Một khía cạnh thú vị là Apple không chỉ phụ thuộc vào Trung Quốc mà còn vô tình giúp các đối thủ nội địa như Huawei và Xiaomi phát triển. Các công ty Trung Quốc học hỏi từ quy trình sản xuất và công nghệ của Apple, từ đó cải thiện sản phẩm của mình. Chẳng hạn, đối tác Luxshare hiện đang sản xuất các thiết bị cao cấp như Vision Pro giúp này nâng cao năng lực công nghệ. Theo Counterpoint Research, Huawei đã vượt Apple để trở thành thương hiệu smartphone hàng đầu tại Trung Quốc vào năm 2024, nhờ vào các sản phẩm như Mate 60 với chip Kirin tự phát triển. Trong khi đó, người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng ủng hộ các thương hiệu nội địa vì tinh thần dân tộc và hệ sinh thái WeChat, giảm sự phụ thuộc vào App Store.
Việc tái tạo chuỗi cung ứng tương tự như ở Trung Quốc tại một quốc gia khác là điều gần như bất khả thi trong ngắn hạn. McGee cho rằng Trung Quốc là “đối tác trăm năm có một” nhờ tốc độ, quy mô đầu tư và sự linh hoạt chính trị mà không quốc gia nào sánh được. Việt Nam, dù gần Trung Quốc và có lợi thế về logistics, vẫn phụ thuộc vào nguồn linh kiện từ Trung Quốc. Ấn Độ, dù đầy tiềm năng, lại gặp khó khăn về cơ sở hạ tầng và lực lượng lao động lành nghề, theo The Economic Times. Ngay cả kế hoạch sản xuất chip tại Mỹ cũng đối mặt với chi phí cao và thời gian triển khai kéo dài, như TSMC đã báo cáo về các thách thức tại nhà máy Arizona.
Apple đang ở trong một thế khó: vừa phải làm hài lòng chính phủ Mỹ với chiến lược “đưa sản xuất về nước”, vừa phải duy trì mối quan hệ tốt với Trung Quốc để bảo vệ chuỗi cung ứng. Đối với người tiêu dùng và nhà đầu tư, điều này có nghĩa là Apple sẽ tiếp tục là một biểu tượng công nghệ toàn cầu, nhưng với những rủi ro tiềm ẩn từ căng thẳng địa chính trị. Nếu mua iPhone “Made in India”, hãy nhớ rằng nó vẫn mang dấu ấn của chuỗi cung ứng Trung Quốc.
Ảnh hưởng Apple tại Trung Quốc
Apple không chỉ là một công ty sản xuất iPhone mà còn là một "ngọn lửa Prometheus" cho ngành công nghệ Trung Quốc, theo cách ví von của nhà báo Patrick McGee từ Financial Times. Kể từ năm 2008, Apple đã đào tạo hơn 28 triệu lao động tại Trung Quốc, con số vượt cả lực lượng lao động của bang California. Hàng năm, Apple đầu tư khoảng 55 tỷ USD vào quốc gia này, xây dựng hệ sinh thái sản xuất khổng lồ mà không nơi nào sánh kịp. Theo McGee, ảnh hưởng của Apple tại Trung Quốc thậm chí vượt xa Kế hoạch Marshall – chương trình tái thiết châu Âu sau Thế chiến II.
Điều này cho thấy Apple không chỉ sản xuất sản phẩm mà còn góp phần định hình nền công nghiệp công nghệ cao Trung Quốc.
Tuy nhiên, sự phụ thuộc này chính là "gót chân Achilles" của Apple. Hầu hết các linh kiện, dây chuyền lắp ráp và công nghệ cốt lõi đều nằm ở Trung Quốc. Theo một báo cáo từ Nikkei Asia, hơn 90% iPhone trên toàn cầu hiện vẫn được lắp ráp tại các nhà máy ở Trung Quốc, chủ yếu bởi Foxconn và Pegatron. Dù Apple đang mở rộng sản xuất sang Ấn Độ và Việt Nam, McGee nhấn mạnh rằng các quốc gia này vẫn phụ thuộc vào nguồn linh kiện từ Trung Quốc. Nếu chuỗi cung ứng tại Trung Quốc gặp sự cố, việc sản xuất iPhone tại Ấn Độ hay Việt Nam cũng sẽ bị đình trệ. Điều này cho thấy Apple khó có thể "thoát Trung" trong ngắn hạn.
Chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng
Apple đang nỗ lực đa dạng hóa sản xuất để giảm rủi ro địa chính trị, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung ngày càng leo thang. Theo Reuters, Apple đã chuyển một phần sản xuất iPhone sang Ấn Độ, khoảng 25 triệu chiếc được sản xuất tại đây vào năm 2024 chủ yếu tại các nhà máy của Foxconn ở Tamil Nadu. Việt Nam cũng là một điểm đến quan trọng, sản xuất AirPods và một số linh kiện khác. CEO Tim Cook còn tuyên bố sẽ sử dụng chip từ nhà máy TSMC ở Arizona và sản xuất máy chủ tại Texas từ năm 2026, cho thấy nỗ lực đưa một phần chuỗi cung ứng về Mỹ.
Tuy nhiên, McGee cảnh báo rằng tốc độ đa dạng hóa này quá chậm so với những gì Apple từng đạt được ở Trung Quốc. Vào năm 2007, Apple bắt đầu sản xuất tại Trung Quốc từ con số 0 và chỉ mất 7 năm để đạt sản lượng 200 triệu iPhone mỗi năm. Trong khi đó, Ấn Độ mất đến 10 năm (từ 2017) để đạt con số 25 triệu iPhone, chỉ bằng 1/10 tốc độ của Trung Quốc. Lý do chính nằm ở năng lực sản xuất vượt trội của Trung Quốc với các công ty như BYD, Luxshare, Goertek và Wingtech tạo nên một “chuỗi cung ứng đỏ” (red supply chain) mạnh mẽ, đáp ứng nhanh chóng mọi yêu cầu của Apple. Theo Bloomberg, Trung Quốc có lợi thế về cơ sở hạ tầng, lực lượng lao động lành nghề và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp mà Ấn Độ hay Việt Nam chưa thể sánh bằng.
Rủi ro địa chính trị
Một trong những thách thức lớn nhất của Apple là làm thế nào để rời khỏi Trung Quốc mà không gây căng thẳng với Bắc Kinh. McGee mô tả tình huống này như một cuộc “bỏ đi nhưng không được chạy”. Nếu Apple công khai chuyển sản xuất sang Ấn Độ hay Việt Nam, họ có thể đối mặt với sự trả đũa từ chính phủ Trung Quốc, từ việc hạn chế xuất khẩu linh kiện đến việc mất lòng người tiêu dùng Trung Quốc – thị trường chiếm khoảng 18% doanh thu Apple. Ngược lại, nếu di chuyển quá chậm, Apple sẽ tiếp tục bị kẹt trong sự phụ thuộc vào Trung Quốc, đặc biệt khi các công ty nội địa như Huawei và Xiaomi đang chiếm lĩnh thị phần tại đây.
Bắc Kinh còn giữ một lá bài quan trọng: Apple là “con bài thương lượng” trong các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung. McGee nhấn mạnh rằng chính phủ Trung Quốc có ảnh hưởng lớn hơn đến hoạt động hàng ngày của Apple so với Washington. Ví dụ, các yêu cầu kiểm duyệt ứng dụng trên App Store tại Trung Quốc hay việc Apple phải hợp tác với các công ty địa phương như Luxshare để sản xuất Vision Pro cho thấy sự kiểm soát chặt chẽ của Bắc Kinh. Theo South China Morning Post, Trung Quốc đã sử dụng các biện pháp như kiểm tra thuế hoặc hạn chế xuất khẩu vật liệu hiếm để gây áp lực lên các công ty nước ngoài, Apple không phải ngoại lệ.
Lợi ích cho ngành công nghệ Trung Quốc
Một khía cạnh thú vị là Apple không chỉ phụ thuộc vào Trung Quốc mà còn vô tình giúp các đối thủ nội địa như Huawei và Xiaomi phát triển. Các công ty Trung Quốc học hỏi từ quy trình sản xuất và công nghệ của Apple, từ đó cải thiện sản phẩm của mình. Chẳng hạn, đối tác Luxshare hiện đang sản xuất các thiết bị cao cấp như Vision Pro giúp này nâng cao năng lực công nghệ. Theo Counterpoint Research, Huawei đã vượt Apple để trở thành thương hiệu smartphone hàng đầu tại Trung Quốc vào năm 2024, nhờ vào các sản phẩm như Mate 60 với chip Kirin tự phát triển. Trong khi đó, người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng ủng hộ các thương hiệu nội địa vì tinh thần dân tộc và hệ sinh thái WeChat, giảm sự phụ thuộc vào App Store.
Có thể rời bỏ hay không?
Việc tái tạo chuỗi cung ứng tương tự như ở Trung Quốc tại một quốc gia khác là điều gần như bất khả thi trong ngắn hạn. McGee cho rằng Trung Quốc là “đối tác trăm năm có một” nhờ tốc độ, quy mô đầu tư và sự linh hoạt chính trị mà không quốc gia nào sánh được. Việt Nam, dù gần Trung Quốc và có lợi thế về logistics, vẫn phụ thuộc vào nguồn linh kiện từ Trung Quốc. Ấn Độ, dù đầy tiềm năng, lại gặp khó khăn về cơ sở hạ tầng và lực lượng lao động lành nghề, theo The Economic Times. Ngay cả kế hoạch sản xuất chip tại Mỹ cũng đối mặt với chi phí cao và thời gian triển khai kéo dài, như TSMC đã báo cáo về các thách thức tại nhà máy Arizona.
Apple đang ở trong một thế khó: vừa phải làm hài lòng chính phủ Mỹ với chiến lược “đưa sản xuất về nước”, vừa phải duy trì mối quan hệ tốt với Trung Quốc để bảo vệ chuỗi cung ứng. Đối với người tiêu dùng và nhà đầu tư, điều này có nghĩa là Apple sẽ tiếp tục là một biểu tượng công nghệ toàn cầu, nhưng với những rủi ro tiềm ẩn từ căng thẳng địa chính trị. Nếu mua iPhone “Made in India”, hãy nhớ rằng nó vẫn mang dấu ấn của chuỗi cung ứng Trung Quốc.
