Nhung Phan
Intern Writer
Trong thời đại mà trí tuệ nhân tạo (AI) như ChatGPT có thể tạo ra thơ, truyện, kịch bản phim chỉ trong vài giây, nhiều người dễ nghĩ rằng công nghệ này đang dần đạt tới đỉnh cao sáng tạo như con người. Tuy nhiên, theo một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Nature Human Behaviour (ngày 4/6/2025), sự thật lại không lạc quan đến vậy.
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các chương trình AI như ChatGPT không giỏi trong việc thể hiện các khái niệm như hoa, vốn giàu thông tin giác quan. Thực tế là AI không có cơ thể có nghĩa là nó không thể trải nghiệm thế giới như con người.
Theo Qihui Xu, tác giả chính của nghiên cứu, AI không thể ngửi thấy mùi hoa hồng, chạm vào cánh hoa cúc, hay đi qua một cánh đồng hoa dại. Không có trải nghiệm giác quan và vận động, AI chỉ đang mô phỏng, chứ không thực sự "cảm nhận".
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những từ ngữ liên quan đến giác quan hoặc hành động thể chất như “ngửi”, “chạm”, “di chuyển”… khiến AI gặp khó khăn trong việc tái hiện chính xác. Lý do là vì chúng chỉ được huấn luyện từ dữ liệu văn bản, không có sự liên hệ với cơ thể thật hay trải nghiệm cảm giác.
Mark Runco, một nhà khoa học nhận thức tại Đại học Nam Oregon, khẳng định: "AI có thể mô phỏng định nghĩa về sáng tạo, nhưng những gì nó tạo ra thường rỗng tuếch và nông cạn."
Khi các nhà khoa học kiểm tra LLM bằng các từ ngữ có hàm lượng cảm xúc và hành động cao, kết quả cho thấy mô hình xử lý ngôn ngữ tốt – nhưng lại không thể tái hiện được phần “hồn” của trải nghiệm.
Xu nhận định rằng nếu trong tương lai, AI được trang bị thêm cảm biến và khả năng tương tác vật lý như robot, chúng có thể tiến gần hơn đến việc hiểu các khái niệm con người. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia vẫn hoài nghi.
Mirco Musolesi, nhà khoa học tại University College London, cho rằng AI có thể xử lý thông tin đa giác quan, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc nó “cảm nhận” như chúng ta. Runco thì nói thẳng: Dù AI có cảm biến tiên tiến đến đâu, nó vẫn hiểu khái niệm như "hoa" theo cách hoàn toàn khác, không thể tái tạo sự liên kết giữa giác quan, ký ức và cảm xúc như con người.
Chẳng hạn, mùi hoa hồng có thể gợi nhớ về tuổi thơ, về một người thân, hoặc một khoảnh khắc yêu thương. Cảm giác đó không thể được tái hiện bằng thuật toán. Và vì thế, những sáng tạo của AI vẫn sẽ thiếu chiều sâu – giống như xem một bức tranh đẹp nhưng không thấy được linh hồn bên trong. (dw)
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các chương trình AI như ChatGPT không giỏi trong việc thể hiện các khái niệm như hoa, vốn giàu thông tin giác quan. Thực tế là AI không có cơ thể có nghĩa là nó không thể trải nghiệm thế giới như con người.
AI thiếu chiều sâu vì không có cơ thể và cảm xúc
Các nhà nghiên cứu tại Đại học bang Ohio, Hoa Kỳ, đã phát hiện ra rằng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) – nền tảng của nhiều công cụ AI – không thể hiện tốt những khái niệm mang tính cảm quan như "bông hoa", vì đơn giản: chúng không có cơ thể.Theo Qihui Xu, tác giả chính của nghiên cứu, AI không thể ngửi thấy mùi hoa hồng, chạm vào cánh hoa cúc, hay đi qua một cánh đồng hoa dại. Không có trải nghiệm giác quan và vận động, AI chỉ đang mô phỏng, chứ không thực sự "cảm nhận".
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những từ ngữ liên quan đến giác quan hoặc hành động thể chất như “ngửi”, “chạm”, “di chuyển”… khiến AI gặp khó khăn trong việc tái hiện chính xác. Lý do là vì chúng chỉ được huấn luyện từ dữ liệu văn bản, không có sự liên hệ với cơ thể thật hay trải nghiệm cảm giác.
Mark Runco, một nhà khoa học nhận thức tại Đại học Nam Oregon, khẳng định: "AI có thể mô phỏng định nghĩa về sáng tạo, nhưng những gì nó tạo ra thường rỗng tuếch và nông cạn."
AI có thể học hỏi, nhưng vẫn là "người ngoài hành tinh" cảm xúc
Dù một số mô hình AI hiện nay được kết hợp học tập trực quan (từ ảnh và video), chúng vẫn không thể cảm nhận đầy đủ như con người. Những mô hình này có cải thiện chút ít trong việc biểu diễn các khái niệm thị giác, nhưng lại hoàn toàn bỏ qua các giác quan khác như xúc giác hay thính giác.Khi các nhà khoa học kiểm tra LLM bằng các từ ngữ có hàm lượng cảm xúc và hành động cao, kết quả cho thấy mô hình xử lý ngôn ngữ tốt – nhưng lại không thể tái hiện được phần “hồn” của trải nghiệm.
Xu nhận định rằng nếu trong tương lai, AI được trang bị thêm cảm biến và khả năng tương tác vật lý như robot, chúng có thể tiến gần hơn đến việc hiểu các khái niệm con người. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia vẫn hoài nghi.
Mirco Musolesi, nhà khoa học tại University College London, cho rằng AI có thể xử lý thông tin đa giác quan, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc nó “cảm nhận” như chúng ta. Runco thì nói thẳng: Dù AI có cảm biến tiên tiến đến đâu, nó vẫn hiểu khái niệm như "hoa" theo cách hoàn toàn khác, không thể tái tạo sự liên kết giữa giác quan, ký ức và cảm xúc như con người.
Chẳng hạn, mùi hoa hồng có thể gợi nhớ về tuổi thơ, về một người thân, hoặc một khoảnh khắc yêu thương. Cảm giác đó không thể được tái hiện bằng thuật toán. Và vì thế, những sáng tạo của AI vẫn sẽ thiếu chiều sâu – giống như xem một bức tranh đẹp nhưng không thấy được linh hồn bên trong. (dw)
