856 loài đã 'biến mất'. Chúng ta sẽ tìm lại được loài nào tiếp theo?

[Bui Nhat Minh]

Thỉnh thoảng, truyền thông lại đưa tin về việc "tái phát hiện" một loài động vật từng được cho là đã biến mất những sinh vật không được nhìn thấy trong ít nhất 10 năm. Và mặc dù mỗi câu chuyện như vậy đều mang đến một tia hy vọng, thực tế vẫn còn đó: có tới 856 loài động vật bốn chân (có xương sống tứ chi) hiện vẫn đang mất tích, và con số này không ngừng tăng.

Phát hiện hy hữu giữa rừng Indonesia​

Một trong những câu chuyện truyền cảm hứng gần đây đến từ Indonesia. Vào tháng 11 năm 2023, các nhà nghiên cứu từ Đại học Oxford đã bất ngờ phát hiện lại thú lông nhím mỏ dài của Attenborough (Zaglossus attenboroughi) một loài động vật từng được xem là đã biến mất khỏi tự nhiên.

“Cả nhóm đã vỡ òa khi xem tới thẻ nhớ cuối cùng, từ chiếc bẫy ảnh cuối cùng, vào đúng ngày cuối cùng của chuyến thám hiểm,” nhà sinh vật học James Kempton chia sẻ với BBC. Đây không chỉ là một khoảnh khắc xúc động, mà còn là minh chứng rằng hi vọng vẫn còn, dù rất mong manh.

Trước đó, cũng từng có những khám phá tương tự như: chuột chũi bơi trên cát được phát hiện sau 86 năm, hay chim sẻ bụi Antioquia quay trở lại vào năm 2018. Những ví dụ này cho thấy vẫn còn cơ hội cứu vãn cho một số loài.

Thực tế nghiệt ngã: Hơn 800 loài vẫn chưa trở lại​

Tuy nhiên, đằng sau vài trường hợp may mắn là một bức tranh rộng lớn và u ám hơn. Một nghiên cứu công bố trên Global Change Biology đã thống kê 856 loài động vật bốn chân bị “mất tích” trên toàn thế giới. Danh sách bao gồm:
469 loài bò sát
285 loài lưỡng cư
53 loài chim
49 loài động vật có vú

Điều đáng buồn là số lượng loài bị mất đang tăng lên theo từng thập kỷ, trong khi tốc độ tái phát hiện lại giảm xuống. Đặc biệt, các loài bò sát dường như đang biến mất nhanh hơn, còn việc tìm lại chim, thú có vú hay lưỡng cư đang ngày càng khó khăn hơn.

Nguyên nhân được cho là do nhiều loài có xu hướng nhỏ bé, sống về đêm, dưới lòng đất hoặc ở những khu vực khó tiếp cận vừa giúp chúng tránh con người, nhưng cũng khiến việc phát hiện lại chúng trở nên vô cùng khó khăn.

Tệ hơn, một số loài động vật có vú trong danh sách có kích thước lớn gấp ba lần những loài mới được phát hiện gần đây. Điều đó có thể là dấu hiệu rằng chúng không phải đang “mất tích”, mà là đã tuyệt chủng.

Hi vọng cuối cùng đến từ nỗ lực không bỏ cuộc​

Việc tái phát hiện một loài động vật bị mất có ý nghĩa lớn không chỉ về mặt khoa học, mà còn tạo động lực để bảo vệ môi trường sống. Khi một loài được xác nhận vẫn còn tồn tại, các tổ chức bảo tồn mới có thể kêu gọi tài trợ, thiết lập khu bảo vệ và hành động cụ thể.

“Chúng ta không thể từ bỏ cuộc tìm kiếm,” nhóm nghiên cứu nhấn mạnh. Bởi dù chỉ một loài được tìm lại, điều đó cũng đồng nghĩa với cơ hội để cứu lấy cả một hệ sinh thái đang bên bờ sụp đổ. (popularmechanics)