Trung Đào
Writer
Một làn sóng nội dung do trí tuệ nhân tạo tạo ra đang lan rộng trên các nền tảng video ngắn tại Trung Quốc, làm dấy lên lo ngại nghiêm trọng về tác động đối với trẻ em, khi những hình ảnh méo mó, bạo lực và phi logic thu hút hàng triệu người dùng nhỏ tuổi.
Các video được trẻ em gọi là “Ngoại Sơn Hải Kinh”, phiên bản AI của tác phẩm kinh điển “Sơn Hải Kinh”, thường ghép nối các nhân vật dị dạng với tên gọi vô nghĩa, cùng lời thoại giống “thần chú”. Theo phụ huynh, nhiều trẻ tiểu học lặp lại những âm thanh này hàng ngày và mô phỏng hành động của các nhân vật, cho thấy dấu hiệu ám ảnh và bắt chước mù quáng.
Một khảo sát quốc gia năm 2025 của Trung tâm Nghiên cứu Thanh niên Trung Quốc cho thấy hơn 60% trẻ vị thành niên từng sử dụng AI, với hơn 20% thừa nhận phụ thuộc vào AI đến mức không muốn tự suy nghĩ, và tỷ lệ tương đương cho biết chỉ muốn trò chuyện với AI hơn là với con người.
Trên các nền tảng video ngắn, nhiều nội dung AI mang phong cách hoạt hình 3D nhưng chứa hình ảnh máu me, bạo lực và mô tả hành vi nguy hiểm, từ cảnh chia cắt chi thể đến các yếu tố kinh dị. Một số công cụ AI còn bị lách từ khóa để tạo ra hình ảnh gợi dục liên quan đến trẻ vị thành niên, theo điều tra của báo chí Trung Quốc.
Phụ huynh từ nhiều tỉnh thành cho biết con họ bị cuốn vào hiện tượng này như một “mật mã xã hội” trong trường học. Trẻ mang theo đồ chơi, thẻ bài và sản phẩm ăn theo các hình ảnh AI méo mó, vốn được bán rộng rãi trên nền tảng thương mại điện tử và quanh khu vực trường học. Nhiều sản phẩm được dán nhãn “dành cho trẻ em”, dù nội dung liên quan rõ ràng không phù hợp.
Các chuyên gia cho rằng những video “cải biên ma thuật AI” này làm xói mòn thẩm mỹ, cảm xúc và khả năng nhận thức của trẻ, đồng thời bóp méo sự hiểu biết về văn hóa truyền thống khi biến các tác phẩm kinh điển như “Hồng Lâu Mộng” hay “Tam Quốc” thành nội dung phi logic và bạo lực.
Họ cảnh báo rằng loại nội dung tốc độ nhanh, kích thích mạnh này được thuật toán ưu tiên, khiến trẻ dễ rơi vào vòng lặp gợi ý khép kín, từ đó hình thành thói quen tiêu thụ nội dung độc hại và giảm khả năng tập trung.
Trung Quốc đã ban hành nhiều quy định nhằm bảo vệ trẻ vị thành niên trên không gian mạng, bao gồm Quy định về bảo vệ trẻ vị thành niên trực tuyến có hiệu lực từ năm 2024. Một số công ty công nghệ, như ByteDance, đã triển khai chế độ “bảo vệ trẻ em” cho các công cụ AI của mình, hạn chế đề xuất nội dung và khóa chức năng tạo video.
Tuy vậy, nhiều phụ huynh và chuyên gia cho rằng các biện pháp hiện tại vẫn chưa đủ mạnh để đối phó với tốc độ lan rộng của nội dung AI méo mó.
“Những thứ này giống như ‘ma túy tinh thần’ đối với trẻ em,” một phụ huynh tại Thiên Tân nói. “Trẻ không hiểu nội dung, nhưng chúng bắt chước – và điều đó khiến chúng dễ bị tổn thương nhất.”
Các video được trẻ em gọi là “Ngoại Sơn Hải Kinh”, phiên bản AI của tác phẩm kinh điển “Sơn Hải Kinh”, thường ghép nối các nhân vật dị dạng với tên gọi vô nghĩa, cùng lời thoại giống “thần chú”. Theo phụ huynh, nhiều trẻ tiểu học lặp lại những âm thanh này hàng ngày và mô phỏng hành động của các nhân vật, cho thấy dấu hiệu ám ảnh và bắt chước mù quáng.
Một khảo sát quốc gia năm 2025 của Trung tâm Nghiên cứu Thanh niên Trung Quốc cho thấy hơn 60% trẻ vị thành niên từng sử dụng AI, với hơn 20% thừa nhận phụ thuộc vào AI đến mức không muốn tự suy nghĩ, và tỷ lệ tương đương cho biết chỉ muốn trò chuyện với AI hơn là với con người.
Trên các nền tảng video ngắn, nhiều nội dung AI mang phong cách hoạt hình 3D nhưng chứa hình ảnh máu me, bạo lực và mô tả hành vi nguy hiểm, từ cảnh chia cắt chi thể đến các yếu tố kinh dị. Một số công cụ AI còn bị lách từ khóa để tạo ra hình ảnh gợi dục liên quan đến trẻ vị thành niên, theo điều tra của báo chí Trung Quốc.
Phụ huynh từ nhiều tỉnh thành cho biết con họ bị cuốn vào hiện tượng này như một “mật mã xã hội” trong trường học. Trẻ mang theo đồ chơi, thẻ bài và sản phẩm ăn theo các hình ảnh AI méo mó, vốn được bán rộng rãi trên nền tảng thương mại điện tử và quanh khu vực trường học. Nhiều sản phẩm được dán nhãn “dành cho trẻ em”, dù nội dung liên quan rõ ràng không phù hợp.
Các chuyên gia cho rằng những video “cải biên ma thuật AI” này làm xói mòn thẩm mỹ, cảm xúc và khả năng nhận thức của trẻ, đồng thời bóp méo sự hiểu biết về văn hóa truyền thống khi biến các tác phẩm kinh điển như “Hồng Lâu Mộng” hay “Tam Quốc” thành nội dung phi logic và bạo lực.
Họ cảnh báo rằng loại nội dung tốc độ nhanh, kích thích mạnh này được thuật toán ưu tiên, khiến trẻ dễ rơi vào vòng lặp gợi ý khép kín, từ đó hình thành thói quen tiêu thụ nội dung độc hại và giảm khả năng tập trung.
Trung Quốc đã ban hành nhiều quy định nhằm bảo vệ trẻ vị thành niên trên không gian mạng, bao gồm Quy định về bảo vệ trẻ vị thành niên trực tuyến có hiệu lực từ năm 2024. Một số công ty công nghệ, như ByteDance, đã triển khai chế độ “bảo vệ trẻ em” cho các công cụ AI của mình, hạn chế đề xuất nội dung và khóa chức năng tạo video.
Tuy vậy, nhiều phụ huynh và chuyên gia cho rằng các biện pháp hiện tại vẫn chưa đủ mạnh để đối phó với tốc độ lan rộng của nội dung AI méo mó.
“Những thứ này giống như ‘ma túy tinh thần’ đối với trẻ em,” một phụ huynh tại Thiên Tân nói. “Trẻ không hiểu nội dung, nhưng chúng bắt chước – và điều đó khiến chúng dễ bị tổn thương nhất.”
