Ô nhiễm không khí đang là thách thức cấp bách tại nhiều đô thị trên toàn cầu. Với 91% dân số thế giới sống trong môi trường có chất lượng không khí vượt ngưỡng an toàn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hậu quả là 4,2 triệu ca tử vong mỗi năm do các bệnh về hô hấp và tim mạch.
Đặc biệt, những khu vực đông dân cư, nơi giao thông đường bộ dày đặc, thường chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, trong khi cư dân tại đây lại ít có khả năng sở hữu phương tiện cá nhân. Để đối phó, các thành phố đang tích cực triển khai khu vực phát thải thấp (LEZ) và khu vực không phát thải (ZEZ) nhằm giảm ô nhiễm, ùn tắc giao thông và khí thải carbon, mang lại lợi ích thiết thực cho sức khỏe và kinh tế cộng đồng.
- Brussels, Bỉ: Từ năm 2018 đến 2020, LEZ đã giảm đáng kể số lượng xe diesel cũ, đồng thời giảm 9% khí NOx, 17% hạt mịn PM2.5 và 38% hạt carbon đen. Dự kiến đến năm 2025, lượng khí thải NOx sẽ giảm 66% so với năm 2015.
- Seoul, Hàn Quốc: Khu vực Giao thông Xanh (GTZ) từ năm 2019 đã giảm 13,8% lưu lượng giao thông, 23,5% xe loại 5, cùng với đó là mức giảm 16,7% PM10 và 16% PM2.5 trong giai đoạn 2019-2020.
- New York, Mỹ: Từ mùa xuân năm 2024, khu vực hạn chế giao thông tại Manhattan áp dụng phí dựa trên mức phát thải của phương tiện, với mục tiêu giảm ùn tắc, ô nhiễm và huy động 1 tỷ USD mỗi năm để nâng cấp giao thông công cộng.
Ngoài ra, các khu vực không phát thải dành riêng cho vận tải hàng hóa (ZEZ-F) cũng đang được chú trọng. Hà Lan đặt mục tiêu triển khai ZEZ-F tại 30-40 thành phố vào năm 2025, trong khi các thành phố như Phật Sơn, Trung Quốc, cũng đang xây dựng kế hoạch tương tự.
Singapore là một ví dụ điển hình trong việc kiểm soát ô nhiễm không khí. Thành phố này áp dụng các biện pháp mạnh mẽ như cấm xe máy cũ từ năm 2028 và hạn chế sở hữu ô tô thông qua các chính sách tài chính nghiêm ngặt. Kết quả là tỷ lệ sở hữu ô tô tại đây thuộc hàng thấp nhất thế giới, góp phần cải thiện chất lượng không khí vượt trội so với nhiều đô thị châu Á khác.
LEZ không chỉ là công cụ giảm ô nhiễm mà còn là cơ hội để xây dựng hệ thống giao thông công bằng và bền vững. Các thành phố cần tích hợp đánh giá công bằng ngay từ giai đoạn lập kế hoạch, kết hợp với các chính sách khuyến khích di chuyển xanh như trợ cấp cho phương tiện sạch, cải thiện hạ tầng xe buýt và xe đạp, cũng như đảm bảo khả năng tiếp cận cho mọi đối tượng. Khi được thiết kế và triển khai đúng cách, LEZ không chỉ cải thiện chất lượng không khí mà còn mang lại một môi trường sống lành mạnh và công bằng hơn cho tất cả.
Đặc biệt, những khu vực đông dân cư, nơi giao thông đường bộ dày đặc, thường chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, trong khi cư dân tại đây lại ít có khả năng sở hữu phương tiện cá nhân. Để đối phó, các thành phố đang tích cực triển khai khu vực phát thải thấp (LEZ) và khu vực không phát thải (ZEZ) nhằm giảm ô nhiễm, ùn tắc giao thông và khí thải carbon, mang lại lợi ích thiết thực cho sức khỏe và kinh tế cộng đồng.
LEZ: Giải pháp cải thiện chất lượng không khí
Khu vực phát thải thấp (LEZ) là các khu vực giới hạn hoặc cấm lưu thông đối với những phương tiện gây ô nhiễm cao, giúp cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Đây là công cụ chính sách được nhiều thành phố áp dụng để giải quyết ô nhiễm không khí, giảm khí thải nhà kính và hạn chế ùn tắc giao thông.- Brussels, Bỉ: Từ năm 2018 đến 2020, LEZ đã giảm đáng kể số lượng xe diesel cũ, đồng thời giảm 9% khí NOx, 17% hạt mịn PM2.5 và 38% hạt carbon đen. Dự kiến đến năm 2025, lượng khí thải NOx sẽ giảm 66% so với năm 2015.
- Seoul, Hàn Quốc: Khu vực Giao thông Xanh (GTZ) từ năm 2019 đã giảm 13,8% lưu lượng giao thông, 23,5% xe loại 5, cùng với đó là mức giảm 16,7% PM10 và 16% PM2.5 trong giai đoạn 2019-2020.
- New York, Mỹ: Từ mùa xuân năm 2024, khu vực hạn chế giao thông tại Manhattan áp dụng phí dựa trên mức phát thải của phương tiện, với mục tiêu giảm ùn tắc, ô nhiễm và huy động 1 tỷ USD mỗi năm để nâng cấp giao thông công cộng.
Ngoài ra, các khu vực không phát thải dành riêng cho vận tải hàng hóa (ZEZ-F) cũng đang được chú trọng. Hà Lan đặt mục tiêu triển khai ZEZ-F tại 30-40 thành phố vào năm 2025, trong khi các thành phố như Phật Sơn, Trung Quốc, cũng đang xây dựng kế hoạch tương tự.
Singapore là một ví dụ điển hình trong việc kiểm soát ô nhiễm không khí. Thành phố này áp dụng các biện pháp mạnh mẽ như cấm xe máy cũ từ năm 2028 và hạn chế sở hữu ô tô thông qua các chính sách tài chính nghiêm ngặt. Kết quả là tỷ lệ sở hữu ô tô tại đây thuộc hàng thấp nhất thế giới, góp phần cải thiện chất lượng không khí vượt trội so với nhiều đô thị châu Á khác.
LEZ không chỉ là công cụ giảm ô nhiễm mà còn là cơ hội để xây dựng hệ thống giao thông công bằng và bền vững. Các thành phố cần tích hợp đánh giá công bằng ngay từ giai đoạn lập kế hoạch, kết hợp với các chính sách khuyến khích di chuyển xanh như trợ cấp cho phương tiện sạch, cải thiện hạ tầng xe buýt và xe đạp, cũng như đảm bảo khả năng tiếp cận cho mọi đối tượng. Khi được thiết kế và triển khai đúng cách, LEZ không chỉ cải thiện chất lượng không khí mà còn mang lại một môi trường sống lành mạnh và công bằng hơn cho tất cả.
