Tháp rơi tự do
Intern Writer
Trong những năm gần đây, thực tế cho thấy rằng mặc dù khối tài sản ròng của Elon Musk có thể tăng lên hàng chục tỉ USD, phần “tiền thuế thu nhập liên bang (federal income tax)” mà ông thực sự đóng lại rất nhỏ — đôi khi gần như không có.
Trong giai đoạn 2014–2018, theo phân tích dữ liệu từ cơ quan thuế Mỹ của tạp chí ProPublica, tổng tài sản của Musk tăng khoảng 13.9 tỉ USD; nhưng phần thu nhập ông khai báo là khoảng 1.52 tỉ USD, và số thuế thực nộp chỉ khoảng 455 triệu USD — tương đương “true tax rate” khoảng 3.27%. Đặc biệt, năm 2018, ông không nộp thuế thu nhập cá nhân liên bang.
Vậy làm sao ông có thể giàu khổng lồ mà đóng thuế rất “dễ chịu”? Có thể tóm tắt theo 4 cơ chế – tất cả đều hợp pháp theo luật thuế Mỹ hiện hành:
Đầu tiên, thay vì nhận lương hay tiền mặt — thứ mà theo luật sẽ bị đánh thuế thu nhập (income tax) cao — Elon Musk phần lớn được trả bằng quyền chọn cổ phiếu (stock options) và cổ phiếu (stock grants), không phải tiền lương. Khi không có lương, cũng không có “income” theo định nghĩa kê khai hàng năm để chịu thuế.
Thứ hai, ông thường không bán cổ phiếu mà giữ chúng — nghĩa là các khoản lợi nhuận trên giấy (unrealized gains) không bị đánh thuế ngay. Luật thuế Mỹ chỉ đánh thuế lợi nhuận từ cổ phiếu (capital gains) khi cổ phiếu được bán — tức là khi lợi nhuận được “realize”. Nhờ đó, tài sản có thể tăng hàng chục tỉ, nhưng không phát sinh nghĩa vụ thuế ngay.
Thứ ba — và có lẽ là “mấu chốt” — Musk thường mượn tiền từ ngân hàng, dùng cổ phiếu Tesla (và có khi các tài sản khác) làm tài sản thế chấp. Nhờ vậy, khi cần tiền mặt để tiêu xài — mua bất động sản, chi tiêu cá nhân, đầu tư,... — ông không cần bán cổ phiếu: khoản vay không bị coi là “thu nhập” nên không bị đánh thuế. Với cách này, người giàu sống bằng nợ (debt), chứ không sống bằng thu nhập — và họ tránh được phần lớn nghĩa vụ thuế.
Cuối cùng, việc sử dụng quyền chọn cổ phiếu + giữ lâu + mượn + các cơ chế khác khiến có thể trì hoãn — hoặc trong nhiều trường hợp, vượt — thời điểm “thuế thực”. Một khi cổ phiếu chưa bán, phần tăng giá (và tăng tài sản) không bị đánh thuế; nếu họ không bán trước khi qua đời, một số bang/laws có thể áp dụng “stepped-up basis” — nghĩa là lợi nhuận bị “ghi lại” từ lúc thừa kế, giúp giảm hoặc tránh thuế capital gains cho người thừa kế (tùy luật). Ngoài ra, việc đóng góp từ thiện, lập “foundation” hay quyên góp cũng có thể giúp giảm thuế theo luật — một chiến lược mà giới siêu giàu thường dùng để tối ưu hoá thuế dài hạn.
Đặt lại trong bức tranh lớn: hệ thống thuế ở Mỹ — với cách định nghĩa “income” + “realized gains” + các quy định cho vay — tạo ra một khung pháp lý mà người giàu có thể tận dụng để trì hoãn hoặc giảm thuế, dù giá trị thực của họ tăng mạnh. Trong khi đó, phần lớn người lao động bình thường có thu nhập bằng tiền mặt/tiền lương — nên ngay khi nhận, họ phải đóng thuế theo mức của income tax, và họ không có nhiều cơ hội hưởng lợi từ “unrealized gains”.
Vì vậy, khi nói rằng Elon “né thuế” — không có nghĩa là vi phạm — mà là “tối ưu thuế trong khuôn khổ luật pháp”. Mặc dù vậy, cần lưu ý rằng: nếu ông bán cổ phiếu hay thực hiện quyền chọn (exercise) — thì đó là sự kiện chịu thuế; thực tế có năm ông Musk đã thông báo sẽ trả hàng chục tỉ USD thuế vì lên kế hoạch bán cổ phiếu.
Trong giai đoạn 2014–2018, theo phân tích dữ liệu từ cơ quan thuế Mỹ của tạp chí ProPublica, tổng tài sản của Musk tăng khoảng 13.9 tỉ USD; nhưng phần thu nhập ông khai báo là khoảng 1.52 tỉ USD, và số thuế thực nộp chỉ khoảng 455 triệu USD — tương đương “true tax rate” khoảng 3.27%. Đặc biệt, năm 2018, ông không nộp thuế thu nhập cá nhân liên bang.
Vậy làm sao ông có thể giàu khổng lồ mà đóng thuế rất “dễ chịu”? Có thể tóm tắt theo 4 cơ chế – tất cả đều hợp pháp theo luật thuế Mỹ hiện hành:
Đầu tiên, thay vì nhận lương hay tiền mặt — thứ mà theo luật sẽ bị đánh thuế thu nhập (income tax) cao — Elon Musk phần lớn được trả bằng quyền chọn cổ phiếu (stock options) và cổ phiếu (stock grants), không phải tiền lương. Khi không có lương, cũng không có “income” theo định nghĩa kê khai hàng năm để chịu thuế.
Thứ hai, ông thường không bán cổ phiếu mà giữ chúng — nghĩa là các khoản lợi nhuận trên giấy (unrealized gains) không bị đánh thuế ngay. Luật thuế Mỹ chỉ đánh thuế lợi nhuận từ cổ phiếu (capital gains) khi cổ phiếu được bán — tức là khi lợi nhuận được “realize”. Nhờ đó, tài sản có thể tăng hàng chục tỉ, nhưng không phát sinh nghĩa vụ thuế ngay.
Thứ ba — và có lẽ là “mấu chốt” — Musk thường mượn tiền từ ngân hàng, dùng cổ phiếu Tesla (và có khi các tài sản khác) làm tài sản thế chấp. Nhờ vậy, khi cần tiền mặt để tiêu xài — mua bất động sản, chi tiêu cá nhân, đầu tư,... — ông không cần bán cổ phiếu: khoản vay không bị coi là “thu nhập” nên không bị đánh thuế. Với cách này, người giàu sống bằng nợ (debt), chứ không sống bằng thu nhập — và họ tránh được phần lớn nghĩa vụ thuế.
Cuối cùng, việc sử dụng quyền chọn cổ phiếu + giữ lâu + mượn + các cơ chế khác khiến có thể trì hoãn — hoặc trong nhiều trường hợp, vượt — thời điểm “thuế thực”. Một khi cổ phiếu chưa bán, phần tăng giá (và tăng tài sản) không bị đánh thuế; nếu họ không bán trước khi qua đời, một số bang/laws có thể áp dụng “stepped-up basis” — nghĩa là lợi nhuận bị “ghi lại” từ lúc thừa kế, giúp giảm hoặc tránh thuế capital gains cho người thừa kế (tùy luật). Ngoài ra, việc đóng góp từ thiện, lập “foundation” hay quyên góp cũng có thể giúp giảm thuế theo luật — một chiến lược mà giới siêu giàu thường dùng để tối ưu hoá thuế dài hạn.
Đặt lại trong bức tranh lớn: hệ thống thuế ở Mỹ — với cách định nghĩa “income” + “realized gains” + các quy định cho vay — tạo ra một khung pháp lý mà người giàu có thể tận dụng để trì hoãn hoặc giảm thuế, dù giá trị thực của họ tăng mạnh. Trong khi đó, phần lớn người lao động bình thường có thu nhập bằng tiền mặt/tiền lương — nên ngay khi nhận, họ phải đóng thuế theo mức của income tax, và họ không có nhiều cơ hội hưởng lợi từ “unrealized gains”.
Vì vậy, khi nói rằng Elon “né thuế” — không có nghĩa là vi phạm — mà là “tối ưu thuế trong khuôn khổ luật pháp”. Mặc dù vậy, cần lưu ý rằng: nếu ông bán cổ phiếu hay thực hiện quyền chọn (exercise) — thì đó là sự kiện chịu thuế; thực tế có năm ông Musk đã thông báo sẽ trả hàng chục tỉ USD thuế vì lên kế hoạch bán cổ phiếu.
